10 + 1 αλήθειες και ψέματα για τον θηλασμό των πρόωρων

Η Κατερίνα Μιχαηλίδου, Διεθνώς Πιστοποιημένη Σύμβουλος IBCLC, μία από τις πρώτες που κάνουν αυτή τη δουλειά στην Ελλάδα, μου άνοιξε τα μάτια όσον αφορά τον θηλασμό των πρόωρων. Επειδή τα όσα μου είπε ήταν πραγματική αποκάλυψη, κατέγραψα την κουβέντα μας με αυτόν τον «περιοδικίστικο» τρόπο του σωστού-λάθους. Σε όλα απαντάει εκείνη. Ως εισαγωγή στο κείμενό της, αναφέρω τα όσα θα έκανα τώρα αν είχα μια δεύτερη ευκαιρία. Τώρα που ξέρω. Αυτά, τα κλειδιά της επιτυχίας, είναι όσα θα είχαν κάνει τη διαφορά όχι μόνο στη δική μου περίπτωση, αλλά και σε πολλές άλλες νομίζω.

1) Θα μιλούσα κατευθείαν με σύμβουλο γαλουχίας και θα την ενοχλούσα όσο συχνά χρειαζόμουν.

2) Θα χρησιμοποιούσα επαγγελματικό θήλαστρο με διπλή αντλία.

3) Θα ξυπνούσα μία φορά μέσα στη νύχτα για άντληση.

4) Θα είχα συνεχώς την κόρη μου αγκαλιά και δεν θα αποστειρωνόμουν τόσο πολύ από τη στιγμή που ήρθε στο σπίτι.

Σε κάθε περίπτωση, αξίζει να διαβάσετε όλα όσα λέει, μόνο και μόνο για την καλύτερη ατάκα που έχω ακούσει ποτέ από ειδικό θηλασμού: «Το να είναι μια μητέρα δίπλα στο παιδί της είναι από μόνο του αναντικατάστατο και μια μητέρα που έχει ζήσει την προωρότητα είναι σίγουρα δίπλα στο παιδί της, και αυτό είναι το μεγαλύτερο δώρο. Και το παιδί το νιώθει».

1Ένα πρόωρο δεν μπορεί να θηλάσει αποκλειστικά

Λάθος. Από τις μητέρες με πρόωρα με τις οποίες έχω δουλέψει το 85% κατάφεραν να θηλάσουν αποκλειστικά. Και δεν εννοώ ότι τα μωρά πήραν μόνο μητρικό γάλα από το μπουκάλι, αλλά ότι έπιασαν και στήθος. Θυμάμαι μια πολύ δύσκολη περίπτωση, με μωρό 600 γρ. που κατάφερε να το θηλάσει, όταν εκείνο έπιασε το κατάλληλο βάρος, αποκλειστικά, μέχρι 2 χρονών! Ήταν βέβαια μια πολύ τυπική και αυστηρή με το πρωτόκολλο των αντλήσεων* μαμά και είχε ένα πολύ υποστηρικτικό περιβάλλον. Διότι και στον θηλασμό παίζουν ρόλο πολλοί παράγοντες και ο συνδυασμός τους. Στις περιπτώσεις λοιπόν που το μωρό νοσηλεύεται στη ΜΕΝΝ, διατηρούμε την παραγωγή της μητέρας με αντλήσεις και όταν αργότερα είναι ώριμο, κάνουμε σταδιακά και με πολύ σεβασμό τη μετάβαση στο στήθος. Δεν ρισκάρουμε τη σίτιση του παιδιού και δεν θέλουμε να μειωθεί το γάλα της μαμάς. Και βέβαια δουλεύουμε με συνεχή ψυχολογική στήριξη στη μητέρα. Παίρνουμε το ιστορικό και βλέπουμε πώς έχει αντιδράσει το στήθος στις πρώτες μέρες. Όσο πιο κοντά είμαστε στη γέννα τόσο πιο πολλά πετυχαίνουμε όσον αφορά την παραγωγή. Μπαίνουμε σε ένα πρωτόκολλο αντλήσεων – περισσότερο ή λιγότερο επιθετικό – ανάλογα με τις ανάγκες που υπάρχουν και έχουμε ένα αποτέλεσμα μέσα σε 10-15 μέρες. Ξεκινάμε αντλήσεις κάθε 2-3 ώρες, ενώ το βράδυ οι μητέρες με τα πρόωρα πρέπει να έχουν ένα 4ωρο ύπνου επειδή έχουν πολύ ανάγκη να ξεκουραστούν ψυχολογικά. Επειδή όμως η προλακτίνη ανεβοκατεβαίνει δεν θέλουμε να μένει αδρανές το στήθος 5 ώρες. Το επαγγελματικό θήλαστρο σίγουρα βοηθάει πολύ. Λέω στις μητέρες να αντλούν στα επισκεπτήρια ή αν δεν έχουν τη δυνατότητα να νοικιάσουν επαγγελματικό να πάρουν δύο μικρά. Με το διπλό θήλαστρο ανεβαίνει η προλακτίνη πολύ περισσότερο και τελειώνει γρηγορότερα η μαμά.

2 Η μαμά ενός πρόωρου δεν χρειάζεται να πιεστεί

Εξαρτάται. Γενικά ο θηλασμός στα πρόωρα δεν θέλουμε να κουράσει ψυχολογικά τη μητέρα, διότι έχει άλλα στο μυαλό της. Δεν θέλουμε να είναι αυτοσκοπός. Πολλές φορές ωστόσο, οι επαγγελματίες υγείας συμβουλεύουν τις μητέρες να μην πιεστούν και να μην ταλαιπωρηθούν να θηλάσουν. Αυτό όμως σε κάποιες περιπτώσεις μπορεί να είναι λάθος προσέγγιση. Διότι εξαρτάται από τη μητέρα που έχεις απέναντί σου, η οποία μπορεί να είναι πρόθυμη να κάνει μια υπερπροσπάθεια με λίγη καθοδήγηση. Γι’ αυτό και πρέπει να σεβόμαστε απόλυτα το τι θέλει εκείνη. Αν την βλέπουμε στα όρια της, της δίνουμε ένα περιθώριο να το ξανασκεφτεί και να ξεκουραστεί λίγο. Και πρέπει πάντα να βάζουμε μικρούς, ρεαλιστικούς στόχους. Διότι όταν η μητέρα δει τα οφέλη, πόσα αποκομίζει και η ίδια και το παιδί, καταλαβαίνει ότι σίγουρα αξίζει τον κόπο και αυτό την ενθαρρύνει Το νοσηλευτικό προσωπικό αρκεί να δίνει έστω και το λιγοστό γάλα μιας μητέρας και να αφήνει την προσπάθεια στους δικούς της ρυθμούς. Το να έχει προσπαθήσει μια μητέρα το θεωρώ αναντικατάστατο. Έρευνες έχουν δείξει πως αν μια γυναίκα αισθάνεται ότι δεν αξιοποίησε όλες τις ευκαιρίες και δεν έκανε όσα ήθελε ή μπορούσε, τότε νιώθει άσχημα και είναι κρίμα.

3 Η μαμά ενός πρόωρου δεν έχει γάλα

Λάθος. Άκουσα κάποτε μια μητέρα να λέει ότι δεν είχε γάλα και ύστερα έμαθα ότι αντλούσε μόνο 5 λεπτά. Τι θέλω να πω με αυτό; Ότι πρέπει να εξετάσεις προσεκτικά όλους τους παράγοντες για τους οποίους μια μητέρα ενδέχεται να μην έχει την απαιτούμενη παραγωγή. Καταρχάς, μια μητέρα πρόωρου τις 10 πρώτες μέρες είναι απολύτως φυσιολογικό να έχει λίγο γάλα. Αν αυτό συνεχιστεί πρέπει να αξιολογήσεις τι συμβαίνει. Μπορεί να οφείλεται σε κάτι πολύ απλό. Μπαίνει σωστά η χοάνη; Είναι στη σωστή ένταση; Μήπως έχει χαλάσει κάτι στο θήλαστρο; Αποκλείεις λοιπόν σενάρια. Μπορεί να χρειάζεται να δουλέψουμε πιο επιθετικά και για 2-3 μέρες να κάνουμε αντλήσεις κάθε 2 ώρες. Επίσης, δεν αντιδρούν όλες οι γυναίκες το ίδιο στο θήλαστρο. Αν θες να τις στηρίξεις, πρέπει να κάνεις και κάποια άλλα πράγματα. Να κρατάει π.χ. μια φωτογραφία του μωρού την ώρα της άντλησης. Και στις κλινικές θα έπρεπε σιγά σιγά να βάλουν λίγο τις μαμάδες στο παιχνίδι. Θα βοηθούσε πολύ στον θηλασμό. Συμπερασματικά, αν μια μητέρα κάνει 6-8 αντλήσεις την ημέρα και όλοι οι άλλοι παράγοντες είναι αποκλεισμένοι, τότε συνήθως αλλάζουμε πρωτόκολλα αντλήσεων. Προσοχή όμως, πρέπει να περάσουν 7-10 μέρες με το ίδιο πρωτόκολλο.

4 Η στενοχώρια μειώνει την παραγωγή γάλακτος

Εξαρτάται. Η στενοχώρια μπορεί να επηρεάσει την παραγωγή, αλλά όχι σε σημαντικό βαθμό. Είναι ο συνδυασμός όλων που επηρεάζει. Είναι η αντλία, αντί για το μωρό, είναι η αγωνία, είναι και οι ευαίσθητες ορμόνες. Οι ισορροπίες είναι πιο λεπτές ειδικά όταν είμαστε προς την εδραίωση** και δεν γίνεται σωστή διέγερση. Αν δηλαδή κάνουμε λίγες αντλήσεις - καθώς η προλακτίνη παρουσιάζει μια περιοδικότητα κάθε 3 ώρες – και παράλληλα επέλθει ένα σοκ στη μαμά, τότε μπορεί το σύστημα να μπλοκάρει πολύ και η κατάσταση να μην είναι αναστρέψιμη, αν και δεν είναι κάτι που συνηθίζεται.

5 Ο θηλασμός στην υιοθεσία είναι εφικτός

Σωστό. Σας ακούγεται υπερβολικό, πριν από 10 χρόνια θα έμοιαζε εξωπραγματικό, αλλά συμβαίνει. Υπάρχουν συστηματικές αναφορές στα διεθνή και ευρωπαϊκά συνέδρια περιπτώσεων υιοθεσίας που επιτυγχάνεται γαλουχία σε καλό ποσοστό, η λεγόμενη πρόκλητη γαλουχία (induced lactation). Αν μπορεί λοιπόν να συμβεί σε αυτές τις περιπτώσεις, μπορεί στις περισσότερες «δύσκολες» περιπτώσεις.

6 Ο θηλασμός βοηθάει ψυχολογικά τη μητέρα ενός πρόωρου

Σωστό. Αποδεδειγμένα η μητέρα επωφελείται από τις ορμόνες του θηλασμού, αφού αυτές, δηλαδή η ωκυτοκίνη και η προλακτίνη, ονομάζονται και ορμόνες της αγάπης και της χαλάρωσης και βοηθούν τις μητέρες να αντεπεξέλθουν στον νέο τους ρόλο. Πόσω μάλλον όταν έχουν να αντιμετωπίσουν την αγωνία της ΜΕΝΝ. Επιπλέον, η μητέρα με πρόωρο παιδί, όταν δει τα οφέλη του μητρικού γάλακτος μετά από λίγες ημέρες, αρχίζει να νιώθει πως προσφέρει κάτι σημαντικό στο παιδί και αυτό τη στηρίζει από μόνο του.

7 Η μαγιά μπίρας βοηθάει τη γαλουχία

Λάθος. Ναι μεν υπάρχει οίδημα στο στήθος και μια βελτίωση στη ροή τις πρώτες μέρες, αλλά μακροπρόθεσμα η μαγιά δεν δίνει το αποτέλεσμα που θέλουμε. Διότι προκαλεί κολικούς στο βρέφος, αλλοιώνει τη γεύση του γάλακτος και θρέφει μύκητες, ειδικά αν μια μητέρα έχει πάρει αντιβίωση. Διατροφικά μπορούμε να κάνουμε πράγματα για να αυξήσουμε το γάλα. Πάντα σε συνεργασία με τον γιατρό φυσικά. Για παράδειγμα, βοηθάνε οι πρωτεΐνες, η βρόμη, ο τραχανάς - και γενικά το σιτάρι - και τα μαυρομάτικα, αλλά όχι τα γαλακτοκομικά. Φυσικά, η κάθε περίπτωση εξετάζεται ξεχωριστά, βάσει ιστορικού, καθώς θα πρέπει να διαπιστώσουμε αν υπάρχει ενδεχόμενο αλλεργιών κ.λπ. 

8 Το πρόωρο που θα πιει από μπιμπερό δεν θα μπορέσει να θηλάσει

Λάθος. Η σίτιση με μπιμπερό ενδέχεται να μπερδέψει οποιοδήποτε βρέφος, αλλά όχι όλα, ανεξαρτήτως προωρότητας. Όμως, στα πρόωρα μωρά πολλές φορές δεν γίνεται αλλιώς, πρέπει να δουλέψεις και με μπιμπερό. Αρχικά, θα πρέπει να εξετάσουμε τι ταιριάζει σε κάθε περίπτωση, πώς ανταποκρίνεται το μωρό, αλλά και τι θέλει και τι μπορεί η μητέρα να δουλέψει. Προσωπικά, προτείνω εναλλακτικές, και όχι μόνο μπιμπερό, ώστε να μην συνηθίζουν τα μωρά σε κανέναν τρόπο σίτισης. Για παράδειγμα, sns το οποίο το βάζουμε σε ένα μεταβατικό στάδιο, λίγο προτού πιάσει στήθος το μωρό. Αποτελεσματική είναι και η σίτιση με το δάχτυλο, βάζουμε δηλαδή στο στόμα του μωρού το δάχτυλο, μαζί με το σωληνάκι του sns. Η αρχή βέβαια καλό είναι να γίνεται μέσα στην κλινική.

9 Το πρόωρο δεν μπορεί να πιάσει εύκολα στήθος

Εξαρτάται. Έχω δει πρόωρα μωρά που έπιασαν χωρίς καμία ιδιαίτερη προσπάθεια και άλλα που δυσκολεύτηκαν πολύ. Η αλήθεια είναι ότι στη μετάβαση από το μπιμπερό στο στήθος, τα περισσότερα πρόωρα θέλουν λίγο παραπάνω χρόνο και προσπάθεια. Γι’ αυτό και δεν πρέπει να γίνεται ποτέ απότομα. Προτιμάμε το παιδί να παίρνει μισό μισό γάλα από το θήλαστρο και το στήθος, ενώ παράλληλα διατηρούμε τις αντλήσεις, όχι όμως για τα ίδια χρονικά διαστήματα. Σταδιακά αυξάνουμε την ώρα που το μωρό μπαίνει στο στήθος και απαλείφουμε τις αντλήσεις. Σε κάθε περίπτωση, χρειάζεται μια αξιολόγηση από έμπειρο IBCLC ότι όντως το μωρό θηλάζει σωστά, κάνει ενεργητικό θηλασμό, μπορεί να κρατήσει την παραγωγή της μαμάς και μετά να μπει στο στήθος.

10 Μια μεικτή διατροφή 50% μητρικό, 50% ξένο, δεν μπορεί να είναι αναστρέψιμη

Εξαρτάται. Είναι πράγματι δύσκολο σε αυτές τις περιπτώσεις να περάσουμε στον αποκλειστικό θηλασμό, δεν είναι όμως πάντοτε ακατόρθωτο. Το σημαντικό είναι να έχει γίνει καλή αρχή και να μπορέσει να εδραιωθεί ο θηλασμός και να μην χάσει το παιδί το ενδιαφέρον του. Ακόμη όμως και αυτό να μην έχει λειτουργήσει και να γίνεται επικουρικά ο θηλασμός, το μητρικό γάλα για ένα πρόωρο είναι φάρμακο, διότι όπως θα ξέρετε έχει άλλη σύσταση. Γι’ αυτό στις μητέρες λέω πάντα πως αξίζει τον κόπο.

11 Μια μητέρα που δεν θήλασε, δεν πρόσφερε στο μωρό της όσα μπορούσε

Λάθος. Μια γυναίκα που γέννησε πρόωρα και δεν κατάφερε να θηλάσει έκανε σίγουρα το καλύτερο που μπορούσε στη δεδομένη φάση που πέρασε και με όσα γνώριζε τότε. Τώρα, πρέπει να κοιτάξει μπροστά, τι άλλο δηλαδή μπορεί να δώσει στο παιδί διατροφικά. Δεν χρειάζεται να προσκολληθεί στο παρελθόν και τη λύπη της. Το να είναι μια μητέρα δίπλα στο παιδί της είναι από μόνο του αναντικατάστατο και μια μητέρα που έχει ζήσει την προωρότητα είναι σίγουρα «δίπλα» στο παιδί της, και αυτό είναι το μεγαλύτερο δώρο. Και το παιδί το νιώθει. Τη μητέρα που δεν θήλασε, τη συμβουλεύω να αποκομίσει τα οφέλη από τη skin-to-skin επαφή και το baby wearing. Διότι, ξέρετε, αυτές τις μητέρες τις βάζουν σε ένα τριπ απόστασης, να κοιμάται μόνο του το μωρό, να του δίνουμε πιπίλα και όλα αυτά που δεν χρειάζεται επ’ ουδενί να συνεχιστούν. Η μαμά πρέπει να παίρνει συνεχώς το παιδί επάνω της. Και να χαλαρώσει από τον φόβο ότι θα του μεταφέρει τα μικρόβιά της, το βρέφος πρέπει να έρθει σε επαφή με τα μικρόβια των γονιών του.

*Πρωτόκολλο αντλήσεων: το συγκεκριμένο πρόγραμμα τακτικών αντλήσεων με θήλαστρο.

** Εδραίωση θηλασμού: η επίτευξη της παραγωγής γάλακτος που χρειάζεται το  μωρό.

Το κείμενο αφορά τον θηλασμό των πρόωρων και γράφτηκε σε συνέχεια της ανάρτησής μου για τον θηλασμό.

Αν θέλετε να ρωτήσετε κάτι την Κατερίνα Μιχαηλίδου ή να τη συμβουλευτείτε, χρησιμοποιήστε τον χώρο των σχολίων κάτω από αυτό εδώ το κείμενο.