Πώς θα βοηθήσουμε ένα πρόωρο τον πρώτο χρόνο;

Επειδή έχουμε πολλές απορίες σχετικά με την προωρότητα των παιδιών μας κι επειδή μόνο οι ειδικοί μπορούν να μας τις λύσουν, συνεχίζουμε το: «εσείς ρωτάτε, εμείς απαντάμε». Πώς μπορεί μια μητέρα να βοηθήσει το μωρό της να κατακτήσει τα διάφορα αναπτυξιολογικά στάδια τον πρώτο χρόνο; Πολυδιάστατο ερώτημα, μιας και αυτό το διάστημα μπαίνουν οι βάσεις για την περαιτέρω ανάπτυξη του παιδιού. Από την άλλη είναι η ίδια περίοδος που το πρόωρο μωρό δεν έχει φτάσει τα συνομήλικα τελειόμηνά του σε δεξιότητες, δεν έχει καλύψει δηλαδή την προωρότητα όπως λέμε, άρα κάθε ορόσημο προκαλεί τεράστιο άγχος στους γονείς που πέφτουν συχνά στην παγίδα των συγκρίσεων του παιδιού τους με τα άλλα. Η δρ. Κωνσταντίνα Γκόλτσιου παιδίατρος - αναπτυξιολόγος δίνει μερικές απλές και χρήσιμες ιδέες για την ανάπτυξη μιας αλληλεπίδρασης μεταξύ γονέα-μωρού. Σε κάθε περίπτωση, γνωρίζοντας πως το κάθε παιδί δεν έχει τους ίδιους ρυθμούς ανάπτυξης - πόσω μάλλον τα πρόωρα -, δεν αποτελούν μονόδρομο. Να θυμάστε πάντα πως όλον τον πρώτο χρόνο υπολογίζουμε με τη διορθωμένη ηλικία, για να μην έχετε παράλογες απαιτήσεις από το παιδί, και να του δίνετε χρόνο. Αν κάποιο από τα παιχνίδα δεν πιάσει το δεύτερο εξάμηνο για παράδειγμα, μπορεί να έχει αποτέλεσμα το τρίτο κ.ο.κ.

Τι μπορεί να σηματοδοτεί η προωρότητα για την ανάπτυξη ενός παιδιού; 

Καταρχάς όσο πιο μικρή είναι η ηλικία κύησης και το βάρος της γέννησης, τόσο πιο συχνές και σοβαρές μπορεί να είναι οι αναπτυξιακές διαταραχές, ενώ ανεξάρτητοι παράγοντες θεωρούνται το άρρεν φύλο και το εκπαιδευτικό επίπεδο της μητέρας. Σημαντικά ωστόσο είναι και τα ποσοστά αναπτυξιακών προβλημάτων στα πρόωρα άνω των 34 εβδομάδων. Η εκφορά του λόγου, ο συντονισμός των κινήσεων, η λεπτή κινητικότητα και η μάθηση είναι ορισμένα από τα πεδία που ένα πρόωρο μπορεί να παρουσιάσει κάποιο πρόβλημα. Αυτό δεν σημαίνει ότι το πρόβλημα είναι άλυτο.

Μερικά πρόωρα μωρά χρειάζονται περισσότερη βοήθεια. Αν έχετε κάποιες ανησυχίες ή χρειάζεστε καθοδήγηση απευθυνθείτε στον παιδίατρο σας. Εκείνος θα εκτιμήσει αν το μωρό σας χρειάζεται εκτίμηση από ειδικό παιδίατρο-αναπτυξιολόγο και πιθανόν περαιτέρω καθοδήγηση ή βοήθεια από ειδικούς. Δύο είναι τα σημεία που πρέπει να έχετε κατά νου: Πρώτον, στα πρόωρα είναι απαραίτητος ο έλεγχος της σχολικής ετοιμότητας. Δεύτερον, τα πρόωρα παιδιά παρουσιάζουν πιο συχνά δυσκολίες συγκέντρωσης.

Οι ειδικοί επισημαίνουν ότι ο πρώτος χρόνος είναι πολύ σημαντικός για την ανάπτυξη του παιδιού και τα κατάλληλα ερεθίσματα αυτή την περίοδο μπορεί και να προλάβουν μελλοντικά προβλήματα. Τι πρέπει να προσέξουμε μεγαλώνοντας ένα πρόωρο τον πρώτο χρόνο; 

Η αλληλεπίδραση παιδιού-γονέα είναι η πιο σημαντική όλων των δραστηριοτήτων. Βρείτε καθημερινά λίγο χρόνο για να καθίσετε ήρεμα με το παιδί σας, να παίξετε ήσυχα και να μιλήσετε χωρίς παρεμβαίνοντες θορύβους. Επίσης τα πολλά και έντονα χρώματα δεν βοηθούν. Όταν παίζετε με το μωρό σας στο πάτωμα, ένα άσπρο σεντόνι ή ένα απλό μονόχρωμο χαλάκι θα το βοηθήσει περισσότερο να εστιάσει την προσοχή του στα αντικείμενα, στις εικόνες και στα παιχνίδια που προάγουν την ανάπτυξή του.

Τι προσέχει το μωρό τους πρώτους μήνες και πώς μπορούμε να το εμπλέξουμε σε επικοινωνία μαζί μας; 
Αρχικά, τα περισσότερα μωρά δείχνουν περισσότερο ενδιαφέρον σε κάτι όταν υπάρχει απαλό φως, αλλά για να αναπτυχθεί καλά η όραση χρειάζεται αρκετό φως για να δουν τα σχήματα καθαρά. Έτσι η έκθεση σε μέτριο φως κατά τη διάρκεια της ημέρας και στο σκοτάδι τη νύχτα βοηθά τα μωρά να προσαρμοστούν σταδιακά σε περισσότερο ύπνο τη νύχτα παρά τη μέρα. Στην αρχή τα μωρά δεν μπορούν να συντονίσουν την όραση με την αφή, σιγά σιγά όμως αρχίζουν να ακουμπούν αντικείμενα που κρέμονται στην κούνια τους ή να παίζουν με τα χέρια τους. Αργότερα ευχαριστιούνται να κάθονται στο παιδικό κάθισμα ή στο ριλάξ και να παρατηρούν τι συμβαίνει γύρω τους.

Στα μικρά μωρά αρέσει η ποικιλία και βρίσκουν τα πρόσωπα των ανθρώπων πολύ ενδιαφέροντα. Ενθαρρύνετε το παιδί σας να κοιτά το πρόσωπό σας καθώς του μιλάτε. Μιλήστε του καθώς το πλησιάζετε και περιμένετε να σας ακούσει και να σας κοιτάξει. Επαναλάβετε όποιους ήχους και μπαμπαλίσματα κάνει το μωρό σας. Έτσι θα μάθουν να καταλαβαίνουν την επικοινωνία. Με το να μιλάμε στα μωρά τα βοηθούμε να καταλάβουν ότι ο λόγος είναι μέρος του κόσμου τους και μπορούν να συμμετέχουν και αυτά. Οι απλές και μικρές λέξεις με τραγουδιστή φωνή βοηθούν τα παιδιά να συντονιστούν και να ακούσουν. 

Μερικές φορές τα μωρά δείχνουν να μην μπορούν να ακολουθήσουν τις προσπάθειές μας. Ενδέχεται να έχουν κουραστεί; Πώς θα αναγνωρίσουμε τα σημάδια; 

Παρότι τα μικρά παιδιά μπορεί να βαρεθούν εύκολα, τόσο εύκολα μπορεί να γίνουν και υπερδραστήρια και νευρικά: χασμουρητά, λόξιγκας, εκνευρισμός, ωχρότητα, υπερβολική χαλαρότητα, κινήσεις απότομες ή σπασμωδικές ή απομάκρυνση μπορεί δηλώνουν ότι το μωρό σας χρειάζεται ένα διάλειμμα. Να τους το δίνετε απλόχερα. Ειδικά τα πρόωρα μωρά το έχουν πολλή ανάγκη.

Με ποια παιχνίδια μπορούμε να τα βοηθήσουμε; (να σημειώσουμε πως για τα πρόωρα εννοούμε πάντα τη διορθωμένη ηλικία). 

Γύρω στον 6ο μήνα: 

Σιγά σιγά τα μωρά αρχίζουν να παίζουν με αντικείμενα, να απλώνουν τα χέρια τους για να τα αγγίξουν, να τα μεταφέρουν από χέρι σε χέρι, να τα χτυπούν και να τα βάζουν στο στόμα. Έτσι τα μωρά, προτού μάθουν το όνομα των αντικειμένων, μαθαίνουν το σχήμα, την υφή, το βάρος και το χρώμα τους. Μια καλή ιδέα είναι να γεμίσετε ένα καλάθι, ένα κουτί ή μία λεκάνη με αντικείμενα διαφορετικών σχημάτων, διαφορετικών υλικών-π.χ. ύφασμα, ξύλο, χαρτί- και να τα αφήσετε στο πάτωμα για να τα εξερευνήσει το μωρό σας, πάντα με επίβλεψη. Επίσης πολύ καλή δραστηριότητα είναι να κοιτάτε μαζί του φωτογραφίες σε ένα βιβλίο. Καθώς το μωρό σας προχωρά στο να αρχίζει να χρησιμοποιεί τα δάχτυλά του ή το κουτάλι για να φάει, οι ώρες των γευμάτων είναι μια άλλη ευκαιρία να ενισχυθεί η προσοχή: περιμένετε το μωρό σας να σας κοιτάξει προτού του δώστε την κουταλιά που του ετοιμάσατε και επιβραβεύστε το με ένα χαμόγελο.

Το δεύτερο μισό του πρώτου χρόνου: 
Όταν πια τα μωρά μπορούν να καθίσουν μπορούν και να κρατούν δυο αντικείμενα και να τα χτυπούν μεταξύ τους, αλλά και ενθουσιάζονται να παίζουν παιχνίδια όπου βρίσκουν ένα αντικείμενο που βρίσκεται μέσα σε ένα άλλο ή να τσουλούν μια μπάλα.
Ενθαρρύνετε το παιδί σας να μιμηθεί χειρονομίες και ήχους και να ακολουθήσει τη σειρά, όπως όταν παίζουμε «κου-κου-τσα». Είναι επίσης σωστότερο να χρησιμοποιούμε λίγα παιχνίδια τη φορά, γιατί έτσι το ενθαρρύνουμε να τα εξερευνήσει και να πειραματιστεί περισσότερο μαζί τους. Μπορείτε να ενθαρρύνετε την προσοχή του με το να καθίστε δίπλα του ή απέναντί του και να δείξετε ευχαρίστηση με αυτά που κάνει.

Στο τέλος του πρώτου χρόνου:

Καθώς τα μωρά πλησιάζουν το τέλος του πρώτου χρόνου, δραστηριότητες όπως μεγάλα συναρμολογούμενα κυβάκια ή αντικείμενα που περνούν μέσα από τρύπες που έχουν το ίδιο σχήμα είναι πολύ χρήσιμες και ευχάριστες. Τα παιδικά τραγούδια, είναι κάτι που μπορείτε να χαρείτε μαζί σταματώντας λίγο πριν από κάποια εύκολη λέξη, ώστε να του κινήσετε το ενδιαφέρον να εστιάσει σε αυτή και να αρχίσει να τη μαντεύει. Και βέβαια συνεχίζετε να διαβάζετε βιβλία, ακόμη κι αν δεν δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, και να του περιγράφετε τα αντικείμενα που του δείχνετε. Δείχνετε πάντα με το δάχτυλό σας την εικόνα που του περιγράφετε ή το αντικείμενο το οποίο θέλετε να του μάθετε και παρακολουθήστε πώς θα αρχίσει να δείχνει κι εκείνο σε λίγο.

Περιμένουμε τις ερωτήσεις σας για οποιοδήποτε πρόβλημα σας απασχολεί στο ksokou@gmail.com